CEN/TS 17551 STANDARTI İLE YANGIN SPRİNKLER TESİSATLARININ DEPREME KARŞI KORUNMASI ZORUNLU HALE GELİYOR.

Yeni yayınlanan CEN/TS 17551 standardı ile yangın sprinkler tesisatlarının depreme karşı korunması zorunlu hale geliyor.

Ülkemiz gibi sanayinin ve nüfusun yoğun bulunduğu bölgelerin fay hatları üzerinde ya da birinci deprem bölgelerine yakın bölgelerde yer aldığı bir ülkede ne yazık ki 1999 senesinde yaşadığımız Gölcük Depremi’ne kadar deprem ve yapıların deprem dayanımı ile ilgili bir yönetmelik çalışması mevcut değildi. Ancak 1999 senesinden günümüze kadar geçen süre zarfında yapıların depreme karşı dayanımı ile ilgili çalışmalar yoğunlaşmış; deprem bölgelerinde yapılacak binalara ilişkin çeşitli yönetmelikler yayınlanmış ve 2018 senesi içerisinde son hali verilerek yayınlanan “Bina Deprem Yönetmeliği” ülkemiz ile yapısal elemanların depreme karşı korunmasına ilişkin dünya standartlarında ve detaylı bir yönetmeliğe sahip olmuştur.

Türkiye Deprem Tehlike Haritası

Ancak gerek dünya çapında yaşanan depremler sonucunda ortaya çıkan durumlar gerekse yapılan risk analizleri çerçevesinde yapısal bir hasarın bulunmadığı binalarda dahi yapısal olmayan tesisat elemanları sınıfına giren yangın sprinkler tesisatı gibi sistemlerde ortaya çıkan hasarlar neticesinde can ve mal kaybının gerçekleşme olasılığının çok yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.

Örneğin 1995 senesinde Japonya’nın Kobe Şehri’nde gerçekleşen deprem sonrasında Kobe İtfaiye Departmanı tarafından yayınlanan rapora göre; yapısal hasar taşımayan binaların %41’inde yangın sprinkler sistemleri zarar görmüş ve kullanılamaz hale gelmiştir. [1]

Olası bir deprem ve artçıları sonrasında hasar gören yangın sprinkler tesisatları ortaya çıkabilecek yangınların bertaraf edilmesinde ne yazık ki etkili olamayacak, can ve mal kaybını artıracaktır.

Ülkemizde yapısal olmayan elemanların depreme karşı korunması ile ilgili olarak son yıllarda bazı çalışmalar mevcut olup özellikle şehir hastaneleri, okullar vs gibi belirli kamu ve özel yatırım projeleri nezdinde şartname ve uygulamalar yapılmakla beraber, halihazırda yangın sprinkler tesisat gibi yapısal olmayan tesisatlarına ilişkin tüm yurtta geçerli yazılı ve bağlayıcı bir şartname bulunmamaktadır.

Konunun ülkemizde taşıdığı önem aşikar olmakla beraber Avrupa Birliği içerisinde birinci deprem bölgesinde yer alan İtalya yada Yunanistan gibi ülkelerde de özellikle yangın tesisatı gibi kritik tesisat bileşenlerinin depreme karşı korunması büyük önem arz etmektedir.

Bu amaçla Avrupa Standartlar Komitesi (European Committee for Standardization) kısa adıyla CEN’nin başlattığı çalışma 2021 senesi Ocak ayında tamamlanarak 2021 yılı Mart ayı içerisinde CEN/TS 17551 “Yangın Sprinkler Sistemleri için Depreme Karşı Koruma Standartları” başlığı altında yayınlanmıştır.

Ülkemizin de aralarında bulunduğu üye ülkelerin CEN Uluslararası Anlaşması hükümleri çerçevesinde ilan etmekle yükümlü olduğu CEN/TS 17551 standardı kapsamında yangın sprinkler sistemleri ve sabit yangın müdahale tesisatının depreme karşı korunması hususunda uygulanacak gereklilikler belirtilmektedir.

CEN/TS 17551 ile neler değişecek ?

Öncelikle belirtmek gerekir ki yangın sprinkler sistemleri için ülkemizde bu tür yazılı bir standart bugüne değin, ne yazık ki, yürürlükte bulunmamaktadır. CEN/TS 17551 standardı ile birlikte yangın sprinkler tesisatlarının;

• Deprem sırasında ortaya çıkabilecek deprem yüklerine ve diferansiyel hareketlere karşı sismik askılar ile sınırlanması; ve
• Yine bu yük ve hareketlere izin verebilecek şekilde tüm sistemin esnekliğini artırılması; ve
• Sprinkler sisteminde kullanılan borular ile duvar, zemin ve diğer yapısal elemanlar ile gerekli açıklık mesafelerinin sağlanması; ve
• Devrilme, kayma ya da kopma gibi durumların engellenmesi amacıyla deprem yüklerine dayanıklı tespit elemanlarının kullanılması; ve
• Potansiyel kaçak ve akıntıların önlenmesi amacıyla uygun boru birleştirme metodlarının kullanılması; ve
• Gerekli deprem yüklerinin ve sismik askıların CEN/TS 17551 uygun olarak hesaplanması ve yangın sprinkler tesisatı projelerinin ilgili standartlar çerçevesinde projelendirilmesi zorunlu hale gelmektedir. [2]

 

Yukarıda belirtilen konular ve hesaplamalar ile ilgili detaylar CEN/TS 17551 kapsamında yer alan farklı bölümler dahilinde detaylı olarak açıklanmaktadır.

Standart genelinde öne çıkan noktalardan en önemlisi deprem sonrası kritik öneme sahip olan yangın sprinkler tesisatının standart çerçevesinde belirtilen uygun yöntemler kullanılarak sismik yüklere karşı korunmasıdır.

Resim 1. Sprinkler hatlarında halatlı sismik askılama örneği

Daha önce ülkemizde gerçekleşen ve yapısal olmayan tesisast elemanlarının depreme karşı korunması açısından genellikle IBC (International Building Code), NFPA 13 yada FM (Factory Mutual Loss Prevention Datasheet 2.8) gibi Amerikan menşeili zorlayıcı olmayan standartlar göz önünde bulundurularak sismik askılama uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Ancak bu standartlar ülkemizde tercihli olarak seçilmekte olup daha önce belirtildiği gibi her hangi bir zorlayıcılık taşımamaktadır.

Ülkemiz, CEN ve CENELEC’e de 2012 yılında tam üye olduğu bu kuruluşlar nezdinde yürütülen standardizasyon çalışmaları TSE tarafından kurulan Ayna Komiteler (MTC – Mirror Tehnical Committees) ile takip edilmekte olup yayınlanan standartlar Türk Standardı olarak kabul edilebilmektedir. [3]

Yeni yayınlanan, ülkemizin de  taraf olduğu CEN/TS 17551 standardı ile birlikte yangın sprinkler tesisatlarının, gerekli mühendislik ve deprem yükü hesapları yapılması, standartlara uygun sismik askılama projelerinin hazırlanması ve uygulanması zorunlu hale gelmektedir.

 

Halatlı sismik askılama hesap örneği

 

Boru, kanal hatları, AHU üniteleri, çeşitli fan grupları ve pompalar gibi elektro mekanik tesisat sistemlerinin sismik yüklere karşı korunması ile ilgili Darhan Yapı ve Endüstri AŞ ile temasa geçebilir, proje ve mühendislik departmanımızdan bilgi alabilirsiniz.

 

Kaynaklar;

[1] Development of Seismic-induced Fire Risk Assessment Method for a Building, AI SEKIZAWA National Research Institute of Fire and Disaster 3-14-1, Nakahara, Mitaka, Tokyo 181-8633, Japan

[2] CEN/TS 17551, Fixed firefighting systems – Automatic sprinkler systems – Guidance for earthquake bracing technical specification, Mart 2021, ICS 13.220.20, Ref. No. CES/TS 17551:2021 E

[3] https://www.tse.org.tr/IcerikDetay?ID=2933&ParentID=2229